محتواسازی در تولید کتب دانشگاهی

تهیه شده توسط: نشریه کتاب هفته 

_x000D_

مرکز نشر دانشگاهی مهم‌ترین انتشاراتی است که به رغم وجود فراز و نشیب‌های فراوان، پس از گذشت 32 سال از تأسیس، همواره جوابگوی  دانشجویان رشته های مختلف بوده است. همۀ فارغ التحصیلان کشور وقتی نام این مرکز را می‌شنوند به یاد دوران دانشجویی خود می افتند. کتاب «برگزیده متون ادب فارسی» هم از مهم‌ترین کتابهایی است که دانشجوی هر رشته‌ای آن را به یاد دارد.      

_x000D_

مرکز نشر دانشگاهی از ابتدا تاکنون توسط مدیران متعددی اداره شده است، دکتر نصرالله پورجوادی (از ابتدای تأسیس تا 1383)، دکتر فرید مر (از 83 تا 85)، دکتر محمد محمودی هاشمی (از 85 تا 87) و دکتر محمدمهدی طهرانچی  (از 87 تا خرداد 91).

_x000D_

اما اکنون دکتر بهمن حاجی‌پور، دکتری مدیریت استراتژیک، دانشیار گروه مدیریت دانشگاه شهید چمران اهواز از مؤلفان و مترجمان کتب در این راه گام نهاده است.

_x000D_

کتاب «چیستی راهبرد» و «بازارشناسی و تحلیل استراتژیک بازار کشورهای اسلامی»، «تحقیق در عملیات» با رویکرد بازاریابی ازجمله کتبی است که دکتر حاجی‌پور ترجمه کرده و برای تدریس استفاده می شود.

_x000D_

دکتر حاجی‌پور از مدیرانی است که پس از قبول این سمت، عکس چهار مدیر قبلی را در دفتر کار خود قرار داده و معتقد است احترام به زحمات و تجارب مسوولان قبلی باید سرلوحه امور باشد.

_x000D_

_x000D_

حوزه نشر فرصتی برای خلق آثار ماندگار

_x000D_

حاجی‌پور می گوید: «با شروع انقلاب فرهنگی در سال 1359 و تعطیلی دانشگاه‌ها با تأسیس مرکز نشر دانشگاهی، حرکت در راستای کمک به بحث محتوایی انقلاب فرهنگی آغاز شد تا محتوای کتب دانشگاهی براساس اصول و فلسفه انقلاب فرهنگی و متناسب با فرهنگ ایرانی‌-اسلامی تدوین شود.»

_x000D_

وی معنا و مفهوم انقلاب فرهنگی را محتواسازی در تولید کتب دانشگاهی دانسته و می گوید: «هدف از محتواسازی کتب نگارش متونی است که به غنی سازی و انتقال مفاهیم فرهنگ اسلامی به دانشجویان کمک کنند که پیش از انقلاب فرهنگی نبود. این مفاهیم در کتب دانشجویان کاملاً محسوس بود.»

_x000D_

مؤسسان مرکز نشر دانشگاهی که عمدتاً از فرهیختگان و اهالی علم و فرهنگ بوده‌اند مصمم شدند تا در فواصل زمانی سالهای 1359 تا 62، با راه‌اندازی تشکیلاتی خاص با عنوان مرکز نشر دانشگاهی و با همکاری استادان فرهیخته دانشگاهی که در فرصت تعطیلی دانشگاه با فراغ خاطر و به  دور از مسؤولیت درس و کلاس، می توانستند مسؤولیت اساسی تولید محتوای کتب دانشگاهی را به دوش کشند، زمینه لازم برای تولید کتب دانشگاهی متناسب با فرهنگ اسلامی را پس از بازگشایی دانشگاه‌ها فراهم کردند.

_x000D_

مرکز نشر دانشگاهی از سال تأسیس در سال 59 تا سال 83، یکی از مؤسسات شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده و پس از سال 83 به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های وزارت علوم به فعالیت خود ادامه داده است.

_x000D_

_x000D_

معادل‌سازی واژگان در کتب

_x000D_

به گفته دکتر حاجی پور، زبان فارسی به عنوان زبان علم شناخته شده تا تولید محتوا براساس قانون و قاعده براساس فن اصولی و صحیح ویراستاری و توجه به زبان فارسی به عنوان زبان علم، شعار اصلی مرکز نشر دانشگاهی شود و به واسطه توجه بر این موضوع بخش ویراستاری این مرکز به خوبی شکل گرفته، توسعه می یابد وواژگان فارسی کاملاً مأنوس در تمامی علوم تولید می شود.»

_x000D_

این مرکز با توجه جدی بر تولید معادل‌سازی واژگان همزمان با محتواسازی کتب دانشگاهی، کتب مناسب و پرمحتوایی را از ابتدا تاکنون منتشر کرده است. دوره شکل گیری مرکز در سال 59 بود و با شکل گیری انتشارات دانشگاه ها دیگر تمامی کارهارا به مرکز نشر دانشگاهی نمی دادند، در این میان تعدادی از کتب استادان در مرکز نشر دانشگاهی مربوطه منتشر شد.

_x000D_

وی می گوید: «در دهه دوم فعالیت مرکز نشر از سال 68 تا سال 80 نیز مرکز نشر تولید کتب را در مرحله ای بینابینی به انجام می رساند، هر چند استادان بخشی از کارهایشان را به مراکز دانشگاه های مربوطه می دهند ولی مرکز نشر دانشگاهی همچنان در اذهان دانشگاهیان جایگاه  و اعتبار ایجاد شده اولیه را نزد اهالی کتاب دارد و افرادی که کتب خود را برای نشر به مرکز می‌آورند بر این باورند که کتابشان از بالاترین امتیاز ممکن برخوردار است.»

_x000D_

_x000D_

ایجاد اختلال در نشر کتب دانشگاهی

_x000D_

حاجی پور معتقد است: «از اواسط دهه 70 در حوالی سال های 75 به بعد با ظهور عجولانه بخش خصوصی در حوزه کتب دانشگاهی همزمان با افزایش نسبی تعداد دانشجویان، دیگر ناشران کتب دانشگاهی پاسخگوی نیازهای دانشجویان نبودند، در این زمان بخش خصوصی نیازهای دانشجویان را به درستی درک و سریعاً نسبت به نشر کتب اقدام کرد ولی چو اقدامات ضرب العجل این حوزه در تولید کتاب با نگاه اقتصادی همراه بود، هر چند از لحاظ کمی توانست به نیاز دانشجویان پاسخ دهد ولی موجب ایجاد آسیب در کیفیت کتاب های تولیدی شد و زبان علم را خدشه دار کرد که متأسفانه آثار مخرب آن تاکنون همچنان ادامه دارد.»

_x000D_

رئیس مرکز نشر دانشگاهی می‌گوید: «هر چند چرخه تولید کتاب به واسطه تأکید بر اهمیت فن ویراستاری زمانبر بوده از لحاظ اقتصادی نیز مقرون به صرفه نیست، ولی در این مرکز محتوای غنی کتب با تأکید بر زبان فارسی به عنوان زبان علم قربانی صرفه اقتصادی  نمی‌شود.»

_x000D_

_x000D_

رویکردهای آتی مرکز نشر دانشگاهی

_x000D_

به گفته حاجی‌پور، توجه به زبان فارسی به عنوان زبان علم در صدر برنامه‌ها قرار دارد و شعار محوری ماست تا زبان فارسی از هرگونه آسیب در امان باشد.

_x000D_

وی می‌افزاید: «بازسازی متون کتب درسی دانشگاهی برای دستیابی به مرزهای دانش مهم‌ترین دغدغه ماست، این مرکز باید در تولید کتب علمی همواره خط شکن باشد. شناسایی و تولید عالی‌ترین متون اعم از ترجمه و تألیف از عمده‌ترین اهداف مرکز نشر دانشگاهی است و دانشجویان و مخاطبان کتب مرکز باید بتوانند با مطالعه این کتب در جهت صعود به قله های رفیع علم و دانش پیشگام بوده، مرزهای دانش را در اختیار دانشجویان قرار دهد، بنابراین به واسطه اعتبار خوب مرکز نشر دانشگاهی این امکان وجود دارد که همکاران دانشگاهی همواره با مرکز تعاملی ناگسستنی داشته باشند.»

_x000D_

وی همچنین می افزاید: «افرادی که می خواهند فاخر بنویسند به مرکز نشر دانشگاهی مراجعه می کنند و ما هم برای تولید متون فاخر از هیچ تلاشی فروگذار نمی کنیم.»

_x000D_

وی مرکز نشر دانشگاهی را به  عنوان پایگاه نشر جهان اسلام می داند که تلاش دارد تا فعالیت های مرکز را به خارج از مرزهای ایران گسترش دهد، بنابراین در هر نقطه از جهان که افراد تمایل دارند، تولیدات علمی را به زبان های مختلف علمی ارایه دهند می توانند با بهره گیری از ظرفیت های موجود در مرکز نشر دانشگاهی، کتب مورد نظرشان را منتشر کنند.

_x000D_

این مرکز برای گسترش  و همکاری بین المللی با ناشران بزرگ دنیا اقداماتی را در دست انجام دارد.

_x000D_

معرفی بیشتر علوم تولیدی در ایران به سراسر جهان، با استفاده از ابزارهای موجود، همکاری با استادان مسلمان جهان  و گسترش فعالیت های بین المللی از اهم برنامه‌هایی است که حاجی‌پور بر اجرایی شدن هر چه سریع تر آن تأکید دارد.

_x000D_

_x000D_

بازسازی و نوسازی ساختار مرکز نشر

_x000D_

به گفته وی؛ در حاضر آماده‌سازی مرکز برای فراهم‌سازی مقدمات کار صورت گرفته، تا همکاران امکان بروز ظرفیت‌ها و توانمندی های خود را داشته باشند، همچنین زمینه های لازم برای پذیرش همکاران جدید در این مرکز فراهم می شود.

_x000D_

پیگیری تعاملات لازم در مباحث ساختاری و بودجه‌ای در کنار فایق آمدن بر بحران گرانی کاغذ از مهم‌ترین دغدغه‌های ریاست جدید مرکز نشر دانشگاهی است که از زمان پذیرش مسؤولیت در خردادماه جاری تاکنون با آن دست  و پنجه نرم می کند، اما به رغم وجود تمامی ایده های نویی که وی در سر دارد، مجالی برای پرداختن به آنها نمی یابد.

_x000D_

 به گفته حاجی‌پور، بحث‌های اقتصادی فشار زیادی را به مرکز وارد آورده، بنابراین از متولیان توزیع کاغذ تقاضا داریم نگاهی ویژه به مرکز نشر دانشگاهی داشته باشند، چرا که مهم‌ترین دغدغه ما توزیع کتاب با قیمتی عادلانه در میان دانشجویان است و نباید قیمت بالای کاغذ مانعی بر سر راه تولید کتب دانشگاهی باشد.

_x000D_

_x000D_

کتاب‌های برگزیده

_x000D_

در طول فعالیت مرکز نشر دانشگاهی، تاکنون 62 عنوان از کتب این مرکز به عنوان کتب برگزیده کتاب سال معرفی شده اند، از آن جمله: کتاب «تحلیل سازه‌ها» (1362) و «تاریخ ساسانیان» (1390). در سال 89 چهار عنوان کتاب برگزیده کتاب فصل شناخته شد.

_x000D_

از ابتدای تأسیس  مرکز تاکنون تعداد (1460) عنوان کتاب توسط مرکز نشر دانشگاهی منتشر شده است که کتاب «تاریخ تحلیلی اسلام» تألیف مرحوم دکتر جعفر شهیدی تاکنون در 48 نوبت با شمارگان 5 تا 10 هزار در هر نوبت چاپ، جلد اول کتاب «حساب دیفرانسیل و انتگرال» هم تاکنون چاپ بیست  هشتم را تجربه کرده است.

_x000D_

حاجی‌پور اذعان دارد، تاکنون مرکز با تلاش مدیران قبلی جوایز زیادی دریافت کرده  و در نمایشگاه‌های مختلفی نیز به عنوان ناشر برگزیده معرفی شده است.

_x000D_

_x000D_

همکاری و نه رقابت

_x000D_

حاجی‌پور می گوید: «ما این آمادگی را داریم که به تمامی ناشران بخش خصوصی و دانشگاهی سرویس‌های انتقال واژگان و آموزش های ویراستاری را ارایه دهیم و حتی در مباحث فنی چاپ به آنان کمک کنیم. هدف ما رقابت با بخش خصوصی نیست، بلکه تمایل داریم زمینه ای فراهم سازیم تا مرزشکن بوده، قله‌های دانش را بپیماییم و این مهم تنها با پذیرش نقش نظارتی ما از جانب سایر ناشران امکان‌پذیر است. مرکز نشر دارای توانمندی‌ها و پتانسیل‌های لازم برای حمایت از ناشران و ایفای نقش نظارتی بر نشر کتب دانشگاهی است.»

_x000D_

به گفته وی؛ این مرکز آمادگی تقبل سفارش ها در زمینه های پژوهشی فرایند نشر و سیستم‌های توزیع  و فناوری نشر را دارد و سازمان های متولی می توانند طرح های پژوهشی را تعریف کنند و ما آنان را برای اجرای این طرح ها یاری می دهیم.

_x000D_

مرکز نشر دانشگاهی می‌تواند از انحلال و تعطیلی بسیاری از ناشران کتب دانشگاهی ممانعت کند، هدف این مرکز این است که ناشران بخش خصوصی در ادامه راه با حمایت و پشتیبانی مرکز نشر کتب مورد نیاز دانشجویان را در اختیار آنان قرار دهند.

_x000D_

_x000D_

نشریات و نمایشگاه‌های مرکز نشر

_x000D_

مرکز نشر دانشگاهی دارای یازده عنوان نشریه است که عمدتاً به صورت فصلنامه یا دو فصلنامه منتشر می شوند، «نشر دانش» (انتشار از 1359)، «مجله فیزیک»، «بهداشت جهان»، «زبان‌شناسی»، «معارف»، «لقمان»، «باستان‌شناسی و تاریخ»، «شیمی»، «نشر ریاضی» و «پژوهشهای ایران‌شناختی» هم از مجلات منتشرشده این مرکز است که از این میان مجله لقمان به زبان فرانسه و مجله «نامه ایران باستان» چندزبانه است که این مجلات در خارج از ایران نیز شناخته شده هستند و استادان بنام در این مجلات قلم می‌زنند.

_x000D_

مرکز نشر دانشگاهی مصمم است در آغاز هر ترم تحصیلی با برپایی نمایشگاه های کتاب در دانشگاه های مختلف، کتب مورد نیاز دانشجویان را با تخفیف ویژه در اختیار دانشجویان قرار دهد. در نیمه دوم سال جاری هم نمایشگاهی با این هدف در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد، ولی در صورت استقبال رؤسای دانشگاه های مختلف، می توانند با برگزاری نمایشگاه های دایمی مشکلات دسترسی دانشجویان به کتب مورد نیاز را تا حدود زیادی مرتفع سازند که انجام این کار نیازمند همکاری و مساعدت مسؤولان دانشگاه هاست.

_x000D_

_x000D_

_x000D_

_x000D_

_x000D_

_x000D_