متن گفتگو مجله سکان داران کار آفرین با جناب آقای دکتر ابراهیم آبادی

دکتر حسین آبادی رئیس محترم مرکز نشر دانشگاهی، عضو هیأت علمی پژوهشکده وزارت علوم و تحقیقات و فناوری هستند و تا کنون مسئولیت های متعددی را در حوزۀ فرهنگی و اجتماعی داشته اند و در تأسیس نهادهایی همچون دفتر مطالعات و برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری،  پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی، مرکز پژوهش های ارتباطات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نقش موثری را ایفا نموده اند.
نگاه فرهنگی و اجتماعی به حوزۀ نشر بیش از همه در گفتمان ایشان به چشم می خورد و قصد دارند مرکز نشر دانشگاهی را به عنوان یک نشر معیار دوباره احیا نمایند و به جای رقابت با سایر ناشران به کمک صنعت نشر دانشگاهی بپردازند.

رئیس مرکز نشر دانشگاهی می گوید فضای مجازی ضلع و رکن جدید فرآیند آموزشی در دانشگاه است و بر شکل، محتوا و مناسبات بین عناصر، آموزش و یادگیری تاثیر می گذارد.

حسین ابراهیم آبادی رئیس مرکز نشر دانشگاهی در گفت وگو با سکانداران کارآفرینی با تاکید بر اینکه بافت فرهنگی و اجتماعی و محیطی که دانشجوی امروز در آن زندگی می کند نسبت به سال های قبل تغییر کرده گفت: امروزه در محیط، فرهنگ، دانش و فناوری چرخش هایی رخ داده است که این تغییرات معنی جدیدی به نشر داده است.

ابراهیم آبادی با بیان اینکه این تغییرات موجب نشده که کتاب جای خود را به عنوان یک رسانه قوی از دست دهد، گفت: کتاب به عنوان یک رسانه در کنار رسانه های دیگر هم باید موقعیت خود را بیابد.

وی گفت: نظام معرفت و فرهنگ بر روی الگوها و روش های ترویج علم اثر می گذارد.

رئیس مرکز دانشگاهی گفت: در چند سال اخیر فرهنگ مطالعه تغییر کرده، چه در داخل دانشگاه و چه در بیرون دانشگاه. تحولات چند دهه اخیر باعث شده  که مفاهیم و واژگان فرهنگ دانشگاهی به فرهنگ عمومی نزدیک شود.

رئیس مرکز نشر دانشگاهی در خصوص رویکرد جدید این نشر برای توسعه نشر علمی نیز گفت: تجربه و سنت نشر دانشگاهی حائز اهمیت است و در عین حال تغییرات معرفتی، فرهنگی اجتماعی و بافت اجتماعی و فرهنگی در جامعه، مرکز نشر را بر این واداشته که نیم نگاهی به ماموریت ها و کارکرد جدید خود در حوزه نشر علمی داشته باشد.

ابراهیم آبادی ادامه داد: آنچه در بارۀ حوزۀ نشر علمی این مرکز می توانیم بگوییم این است که اقدامات این نشر در دو حوزه است؛ نخست اینکه نشر دانشگاهی را به عنوان یک ناشر معیار احیا کنیم و سطح کیفی و کمی آن را به گونه ای پیش بریم که همچنان به عنوان یک نشر معیار با شاخصه های  لازم در این خصوص به حیات خود ادامه دهد. دیگر اینکه ماموریت های جدید خود را در حوزه نشر علمی مورد توجه قرار دهد.

ابراهیم آبادی، درخصوص فعالیت های متناسب با تغییرات جدید در حوزه نشر و مطالعه گفت: دو اتفاق در این خصوص رخ داده است، نخست اینکه زمینه و موقعیتی که جامعه در آن زندگی می کند تغییر کرده است. شما در فضای مساعد و محیط مناسب می توانید بذر مناسب را بکارید. اگر تغییرات آب و هوایی و یا تغییرات نگرشی و ذهنی و رفتاری رخ داده باشد و شما توجه نکنید و بگویید که بی توجه به پیرامون بذر خود را می کارم، کاری از پیش نمی رود. لذا باید ناشران بر این نکته توجه داشته باشند که چه تغییراتی در محیط اطراف رخ داده است و نیازهای مخاطبان و استفاده کنندگان از کتاب  به چه سمت و سو رفته است. باید توجه داشت که امروزه از دید مخاطب یک کتاب خوب و یک نشر خوب چه نشری است و چه ویژگی هایی دارد. آیا اصلا امروزه مخاطب کتاب در دست می گیرد و اگر می گیرد چگونه کتابی در دست می گیرد؟ امروز اگر می گوییم محیط تغییر کرده است یعنی ذائقه ها عوض شده است، یعنی دیگر نمی توان کتابی از جلال آل احمد که 40سال قبل با هر شکلی منتشر می شد منتشر کرد امروز خواننده می خواهد با کتابی زیبا مواجه شود که حتی از ورق زدن کتاب هم لذت برد. این نسل می خواهد کتاب برایش متفاوت و جذاب هم باشد.

وی افزود: نکته دوم خود کاربر است، اینکه ویژگی های افراد متفاوت است جامعه با فرد گرایی مواجه شده است. فارغ از خوبی و یا بدی این رخداد، این فردگرایی نشری جدید را می طلبد چه( در حوزه عمومی و چه در حوزه علمی).

دکتر ابراهیم آبادی در خصوص فعالیت های انجام شده در مرکز نشر دانشگاهی برای همراهی با تغییرات محیطی فرهنگی امروز جامعه نیز گفت: امروز نوع نگاه دانشجو و استاد به آینده، علم و مطالعه تغییر کرده است. باید در مرکز نشر دانشگاهی تحقیق و توسعه ای جدی در این خصوص انجام شود و به موضوع مطالعه باید بیشتر توجه و تمرکز شود، چه در حوزه فرم و شکل و البته در محتوا.

 وی با تاکید بر اینکه فرآیند یاددهی و یادگیری در کلاس درس و دانشگاه انجام  می شود گفت: کتاب یکی از منابع ارجاع دانش آموز و یا دانشجو برای یادگیری است. در فضای دانشگاه مثلثی داریم متشکل از استاد، محتوا اعم از کتاب یا جزوه و طرح درس و دانشجو. اما حالا دیگر فکر می کنم به لحاظ شکلی آن مثلث تغییر کرده است و فضای مجازی ضلع و رکن جدیدی در فرآیند آموزشی و یادگیری ایجاد شده است.

وی با بیان اینکه جو علمی در فضای آموزشی بسیار موثر است گفت: اگر جو علمی نباشد، کلاس درس مکانیکی می شود، آدم ها می نشینند دورۀ تحصیلی شان تمام می شود و نه با استاد و محتوا و غیره کاری ندارند و این بخشی از مشکل ماست که ارتباط دانشجو با کتاب ایجاد نمی شود.

ابراهیم آبادی با بیان اینکه اگر کتابی حرفی برای گفتن نداشته باشد، هم استاد و هم دانشجو این نکته را می فهمند، گفت: کتاب باید حرفی برای گفتن داشته باشد و مثلاً اگر یک جمله آن حذف شد، در کل متن اشکال ایجاد شود. در همین جاست که باید دید مولف کیست و چه دانشی را در کتاب تألیف کرده است؟ چه گزاره هایی برای تالیف به کار برده شده و با چه روش هایی کار تولید کتاب انجام شده است. اگر متن از لحاظ علمی قابل اتکا باشد، از روشی درست پیروی کرده باشد (مثل طبقه بندی و عنوان بندی) و دارای آراستگی لازم باشد، اثرگذار خواهد بود.

وی افزود، ما در خصوص تولید کتاب فرآورده  محور شده ایم و فرآیند مغفول مانده است. فرآیند یعنی اینکه کتاب بر اساس مسائل جامعه دانشی و  علمی و دانشگاهی تولید شود. نویسنده در دل یک واقعیت اجتماعی زندگی می کند و از دل آن واقعیت اجتماعی مسائلی ظهور می کند و این مسائل در قالب یک کتاب ارائه می شود. اگر این اتفاق افتاد، هم مورد توجه استاد و هم مورد توجه دانشجو قرار می گیرد. در این فرآیند ناشر هم یک تسهیل کننده است تا کتاب به سرعت و شکل مناسب تری در اختیار مخاطب قرار گیرد.

دکتر حسین ابراهیم آبادی، رئیس مرکز نشر دانشگاهی درخصوص میزان تاثیر طرح کتاب پلاس که تلاش دارد با ایجاد و توسعه سرویس ها زمینه لازم برای توسعه علمی و ایجاد فضای علمی برای مخاطب و دانشجویان ایجاد کند گفت: در طرح کتاب پلاس باید جامعه هدف خود را ابتدا تعیین کند و سپس حرکت کند. مثلاً اگر آزمون و آموزش برای امتحان هدف است ، کتاب و برنامه درسی و ارزیابی خاص روی شبکه برود و دانشجو با آن درگیر شود نه اینکه تنها کتاب خاص خود را مطالعه کند. یا اگر دانشجویان می خواهند بر درسی مسلط شوند، نه با هدف صرفا پاس کردن آن،  آنگاه باید برنامه دیگر را در دستور کار خود قرار دهد.

ابراهیم آبادی با بیان اینکه مشکل نشر در حال حاضر در شمارگان چند هزارتایی است و با تغییری در این شمارگان می تواند به سوددهی برسد گفت: اگر بتوان در بدنه دانشجویی تحریکی ایجاد کرد که به سمت متن و محتوا برود نشر دانشگاهی به خوبی می تواند به رونق برسد.

ابراهیم آبادی در ادامه درخصوص اقبال ناشران دانشگاهی به طرح کتاب پلاس هم گفت: ممکن است برخی ناشران در خصوص طرح کتاب پلاس خود دارای ایده هایی باشند، برخی هم ممکن است اهمیت این طرح را درک نکرده باشند، و یا اینکه کتاب پلاس میدان لازم را برای خود ایجاد نکرده است.

وی در خصوص امکان رشد و  همه گیر شدن کتاب پلاس و اقبال دانشجویان و استادان به طرح کتاب پلاس گفت: اگر طرح کتاب پلاس بتواند شبکه فعال، خوب و منعطفی ایجاد کند به تدریج دانشجو به آن اقبال خواهد داشت،   چرا که اگر بتواند تکالیف خود را در فضای وب انجام دهد و دیگران هم به آن دسترسی داشته باشند و نظر بدهند و فضای گفت وگو در خصوص درس ایجاد شود و احساس کند که فضای لازم برای گسترش دانش و علم خود را یافته است، حتما استقبال می کند.

وی در ادامه بر این نکته اشاره کرده که البته باید به تفاوت دانشجویان و علت حضور آنها در دانشگاه هم توجه داشت و برای هر گروه برنامه ریزی کرد، چرا که برخی دانشجویان برایشان مباحث علمی بسیار اهمیت دارد و می خواهند مباحث علمی را به خوبی درک کنند، برخی دیگر فقط می خواهند امتحان را گذرانده و نمره لازم را کسب کنند.

ابراهیم آبادی رئیس مرکز نشر دانشگاهی در خصوص جزوه محوری در دانشگاه و اثر آن بر نشر دانشگاهی گفت: علت بروز جزوه محوری در دانشگاه در حوزه رسالت کاری و مسئولیت های مرکز نشر دانشگاهی نیست و بر اثر گسترش دانشگاه ها و کمیت گرایی و نمره گیری و مباحثی از این دست رخ داده است.

وی قراردادن کتاب هایی دارای طرح درس بر سایت کتاب پلاس را یکی از راه های مقابله با جزوه گرایی دانست و گفت: طرح درس می تواند تا حدودی مشکل جزوه محوری را رفع کند و  نشان دهد که این کتاب چه وضعیتی دارد و درس از کجا شروع می شود و به کجا پایان می پذیرد و چه سوالاتی دارد و ارزشیابی آن به چه نحوی است.

رئیس مرکز نشر دانشگاهی همچنین در خصوص رویکردهای این ناشر بزرگ در مواجهه با سایر ناشران گفت: تلاش داریم مرکز نشر دانشگاهی رقیب سایر ناشران نشود. نمی خواهیم ناشران درخصوص فعالیت ما احساس رقابت کنند و مرکز نشر دانشگاهی باید نقش حمایت کننده از سایر ناشران را داشته باشد