هفتمین وب‌نشست از سلسله نشست‌های تخصصی واژه‌گزینی و اصطلاح‌شناسی مرکز نشر دانشگاهی عصر چهارشنبه 22 دی 1400 با سخنرانی دکتر رضا عطاریان، عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات واژه‌گزینی، برگزار شد. در برگزاری این نشست‌ها فرهنگستان زبان و ادب فارسی و انجمن زبانشناسی ایران با مرکز نشر همکاری می‌کنند.
محور اصلی هفتمین وب‌نشست با عنوان «نقش شناختی ـ آموزشی اصطلاحات»، تشریح انگیزش اصطلاح‌شناختی و چگونگی استفاده از آن برای مقاصد آموزشی بود. برای این منظور ابتدا مفهوم انگیزش و تاریخچۀ پیدایش و تحول آن در حوزۀ زبانشناسی توضیح داده شد. به این ترتیب که مفهوم انگیزش (motivation) در زبانشناسی نوین در تقابل با دلبخواهگی (arbitrariness) قرار داشته و در مجموع تشکیل دوگانی «انگیزش ـ دلبخواهگی» را می‌دهد که یکی از دوگانی‌های مشهور سوسوری است.
علیرغم پیشینۀ نسبتا طولانی مفهوم انگیزش به علت سلطۀ مکاتب ساختارگرا در دوره‌ای نسبتا طولانی از سده بیستم مفهوم انگیزش مدت‌ها مهجور مانده بود تا اینکه با پیدایش مکاتب نقش‌گرا و شناختی در حوزۀ زبانشناسی در کانون توجه قرار گرفت.
در بخش بعدی به سه مفهوم تصویرگونگی، شفافیت و انگیزش که در حوزه‌های متفاوت زبانشناسی مطرح است، پرداخته و تمایز آنها با یکدیگر نشان داده شد. آنگاه از انگیزش‌های سه‌گانۀ زبانی یعنی انگیزش‌های ساخت‌واژی‌معنایی و آوایی سخن به میان آمد و توضیح داده شد که چگونه می‌توان از برخی از انگیزش‌های ترکیبی در واژه‌سازی استفاده کرد.
موضوع بعدی تقسیم‌بندی انگیزش اصطلاح‌شناختی بود. این کار با دو معیار سویمندی «مفهومی ـ اصطلاحی» و همچنین گونۀ زبانی صورت می‌گیرد. دو مفهوم انگیزش اصطلاح‌مقصدی و انگیزش مفهوم‌مقصدی حاصل تقسیم‌بندی بر اساس معیار اول است.
بر حسب اینکه اجزای تشکیل دهندۀ اصطلاح و قواعد ساخت‌واژی به زبان طبیعی و یا زبان علم تعلق داشته باشند به تقسیم‌بندی دیگری شامل انگیزش «طبیعی/خودکار» و یا انگیزش «زبان علم/غیرخودکار» دست می‌یابیم.
پس از توصیف انگیزش و انواع آن، فرایند به‌کارگیری انگیزش در روند آموزش مفاهیم علمی که موسوم به انگیخته‌آموزی است، توضیح داده شد.
با بهره‌گیری از برخی از مباحث نظری زمینه‌ای مانند گشتالت، واژگان ذهنی شبکه‌های پیوندگرا و مثلث انگیختگی سه روش آموزشی غیرانگیخته، انگیختۀ تک‌زبانه و انگیختۀ دوزبانه از نظر قابلیت‌های ارتباطی و شناختی مورد ارزیابی قرار گرفت و این نتیجه به دست آمد که «روش انگیخته‌آموزی دوزبانه» افزون بر اینکه فراگیری مفاهیم علمی بهتر و آسان‌تر می‌سازد، دو دستاورد دیگر نیز در پی خواهد داشت:
- یادگیری هر دو اصطلاح زبان مبدأ و مقصد به شکلی دقیق، اصولی و مبتنی بر ریشه‌شناسی و درک رابطۀ اجزای اصطلاح با مؤلفه‌های معنایی تعریف.
- یادگیری انواع وندها و سازندک‌های علمی به صورت دوزبانه به طوری که آموزنده نه تنها قادر به درک اصطلاحات جدید و ناشنیده با ساختی مشابه خواهد بود بلکه به مهارت واژه‌سازی علمی در زبان مقصد نیز دست خواهد یافت.