نگاهی به پیشرفت‌های گونۀ علمی زبان فارسی (هفته چهاردهم- سخنرانی دوم)
رويكرد مفهوم‌گرا در واژه‌گزيني
علي عباسيان
به گزارش روابط عمومی مرکز نشر دانشگاهی دومین سخنرانی چهاردهمین نشست «نگاهی به پیشرفت‌های گونۀ علمی زبان فارسی» با عنوان «رويكرد مفهوم‌گرا در واژه‌گزيني» با سخنرانی دکتر علی عباسیان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم و تحقیقات روز چهارشنبه 11 آبان، ساعت 19 برگزار می‌شود.
كار واژه‌گزيني با انتخاب يا ساخت تك‌واژه‌ها به پايان نمي‌رسد. مطالعة ميزان رواج حاصل كار در بازة زماني معين و بررسي دلايل موفق بودن يا نبودن برابرها در حوزه‌هاي علمي و فني مي‌تواند چراغي براي انتخاب واژه‌هاي مناسب باشد.
واژهاي كه از نظر علمي صحيح باشد، با رشد حوزه‌هاي علمي، سد راه انتخاب‌هاي بعدي نشود و در گزينش آن، به نزديكي يا همپوشاني مفهومي واژه با ديگر واژه‌ها توجه شود، امكان پذيرش بيشتري در جامعة علمي دارد. چنين واژهاي بيشتر حاصل چه رويكردي در واژه‌گزيني است؟ اين گفتار از اين منظر به واژه‌گزيني مي‌پردازد.
در ايران تجربه‌هاي زيادي در بارۀ رويكردهاي واژه‌گزيني در علوم وجود ندارد، جدا از برخي تمرين‌هاي واژه‌گزيني يا ترجمه‌ها كه از روش خاصي پيروي نمي‌كنند و فقط به زيبايي در لحظه، يا با حال‌انديشي به يك يا چند اصطلاح نگاه مي‌‌كنند و به پذيرش آن در يك متن يا جمع محدود مي‌انديشند، متداول‌ترين رويكرد كه در برخي واژه‌گزينان صاحب‌سبك ديده مي‌شود، رويكرد صورت‌گرايانه است. در اين روش، سعي مي‌شود متناسب صورت واژه‌هاي انگليسي معادل فارسي انتخاب شود و صورت‌بندي زبان مبدا در زبان مقصد تكرار شود كه البته ناظر به يك نكتة مهم نيز هست و آن، قابليت پيش‌بيني واژه توسط كاربران زبان است؛ يعني متخصص علمي و فني تقريبا به راحتي مي‌تواند دريابد كه واژه در برابر كدام واژة انگليسي برگزيده شده است.
به نظر مي‌رسد اين رويكرد كه كمتر با تمركز بر معنا يا شبكه‌هاي مفهومي كه اصطلاحات به آنها الصاق شده‌اند سر و كار دارد، به بازتوليد شبكة مفهومي زبان مبدا در زبان فارسي نيز توجهي ندارد. نتيجة اين امر، بروز برخي خطاها در معادل‌هاي انتخابي و گاه تناقض در واژه‌هايي مي‌شود كه نمي‌توانند شبكة مفهومي مناسبي ايجاد كنند و نتيجة آن به نظر مي‌تواند به نقض غرضي در زبان مقصد تبديل شود، چون مسئلة انتقال مفهوم در ساية روش واژه‌گزيني كم‌رنگ مي‌شود.
در نهايت اگر گمان ببريم توسعة زباني ابزار يا نتيجه‌اي براي توسعة يك كشور است، در درازمدت اين شيوه شايد نتواند به قدر كافي براي انتقال و درك درست مفاهيم علمي و پرورش زبان علمي مؤثر باشد و احتمالا توسعه كشور نيز از اين مسير به واقع محقق نشود.
چهارشنبه 11 آبان 1401، ساعت 19 تا 20
لینک شرکت در نشست:
https://webinar.itland.org/b/7xp-pgl-m5h-hbd